Erik Thijssen - Buma/Stemra en Muziekuitgevers Wat is een Muziekuitgever eigenlijk?

December vorig jaar publiceerden enkele bestuursleden en ex-bestuursleden van Buma/Stemra - samen met Ntb en VCTN - een oproep aan overheid en overheidstoezicht, muziekuitgevers geen plaats te geven in de nieuwe governance- structuur van Buma/Stemra. Voor een toekomstbestendig Buma/Stemra en voor een Buma/Stemra zonder ingebakken tegengestelde belangen. 

Om de brief te citeren: ‘De meest in het oog springende reden uitgevers geen verdere zeggenschap over Buma/Stemra te geven is het belangenconflict dat muziekuitgevers met zich meedragen. Een belangenconflict dat de koers naar de toekomst voor Buma/Stemra blokkeert.

Een paar voorbeelden:
• De groeimarkt voor het auteursrecht is het internet. Op die markt concurreert Buma/Stemra nu dagelijks met de grote uitgevers die de laatste jaren wereldwijd de door hen beheerde rechten online zelf zijn gaan exploiteren. En het voornemen hebben dit steeds meer te gaan doen. Vertegenwoordigers van grote muziekuitgevers praten nu feitelijk binnen Buma/Stemra mee over de strategie die tot doel heeft om diezelfde muziekuitgevers effectief te kunnen beconcurreren. En ze willen daar nog meer over te zeggen krijgen. Dat heeft een verlammend effect op de besluitvorming en de noodzakelijke modernisering.
• Muziekuitgevers hebben rechtstreekse zakelijke banden met organisaties die betalingsplichten aan de Buma/Stemra hebben. Zoals verschillende omroepen en platenmaatschappijen. Het is in het financiële belang van de muziekuitgevers die afdrachten zo beperkt mogelijk te houden. Dat is strijdig met het belang van rechthebbenden, het belang van de auteurs. Zusterorganisaties van de grote muziekuitgevers zijn ook nog eens aandeelhouder van muziekplatforms zoals Spotify, waardoor het opnieuw een belang van grote uitgevers is om de afdrachten aan auteurs zo beperkt mogelijk te houden.

Vanuit het beginsel van bestuurlijke zuiverheid en omdat fundamentele belangenconflicten binnen het ontwikkelen en organiseren van een modern Buma/Stemra uitgesloten dienen te worden, kan er daarom binnen Buma/Stemra geen plaats meer zijn voor muziekuitgevers in bestuurlijke of toezichthoudende functies. 

(…) In het belang van de rechthebbenden doen wij daarom een dringend beroep op de overheid en het College van Toezicht voor te schrijven dat straks binnen de nieuwe Raad van Toezicht van Buma/Stemra en in haar Ledenraad geen ruimte meer is voor zeggenschap van muziekuitgevers, maar slechts van door auteurs benoemde vertegenwoordigers en onafhankelijke professionals. Voor een toekomstbestendig Buma/Stemra en voor een eerlijk inkomen van auteurs is ingrijpen NU noodzakelijk.’

‘Een uitgever bestaat feitelijk niet’
Gevraagd om een toelichting geeft Ntb- en VCTN-secretaris Erwin Angad-Gaur aan dat er ook juridisch een fundamenteel probleem bestaat: in juridische zin bestaan muziekuitgevers niet, zo stelt hij. ‘Een producent wordt in de Wet op de Naburige Rechten beschreven. Kort gezegd is de producent diegene die betaald heeft voor de opname en er eigenaar van is. Dat is helder. En op basis van die heldere rol heeft een producent bepaalde rechten. Ook bij Sena en bijvoorbeeld Thuiskopie. In het auteursrecht bestaan alleen auteurs. De muziekuitgever stamt uit de tijd van voor de opnametechniek. Uit de tijd dat muziekverkoop verliep via bladmuziek. Daarom ook het woord uitgever. Hoewel ook toen de muziekuitgever in de wet niet genoemd werd, was de positie van een uitgever redelijk helder. Eigenlijk was hij wat nu de producent is: degene die het werk daadwerkelijk exploiteert.’

‘Het probleem is dat er nu een grote hoeveelheid volstrekt verschillende bedrijven bestaat die zichzelf allemaal “muziekuitgever” noemen. Alleen omdat ze op die manier een deel van de rechten kunnen incasseren. Er zijn uitgevers die heel goed werk voor auteurs doen, zeker, maar er zijn ook uitgevers die helemaal niets doen. Er zijn uitgevers, die als verlengde van een omroep of platenmaatschappij louter rechtengelden terugsluizen, terug naar bijvoorbeeld de opdrachtgever. In sommige contracten staat dan zelfs expliciet dat de uitgever ook niets meer zal doen dan dat. Er zijn uitgevers die voornamelijk een voorschot aan de auteur betalen en zo een wel erg dure bank zijn (33,3% van opbrengsten mag in veel gevallen een woekerrente heten). Ook doen ze dan vaak enig administratief werk. En er zijn “muziekuitgevers” die feitelijk als agent van een auteur zijn werken onder de aandacht van exploitanten proberen te krijgen. Dat kan heel nuttig zijn, maar of een agent redelijkerwijs een derde of zelfs de helft van de inkomsten van zijn klant behoort te krijgen lijkt mij flink aanvechtbaar.’

‘Uiteraard wordt er, vooral in de klassieke muziek, nog steeds bladmuziek verhandeld, maar primair geven de meeste uitgevers al jaren niet meer uit. De aandelen die zij in het auteursrecht gekregen hebben zijn gebleven, terwijl hun primaire taak is overgenomen door de producent. Nogmaals: in plaats daarvan kan “de moderne uitgever”, zoals ze zich graag noemen, heel nuttig werk doen als agent of zaakwaarnemer van de auteur, maar er valt op het standaard-aandeel, dat louter historisch ontstaan is, veel af te dingen.’ 

‘Tot slot dragen “muziekuitgevers” zoals wij ook in de open brief betoogden, vaak een fundamentele belangentegenstelling met zich mee. Vooral voor de online-toekomst van het rechtenbeheer is dit vrij bizar. Aan tafel zitten in het bestuur van je eigen concurrent, of van de organisatie waar je moedermaatschappij vergoedingen aan dient te betalen, is eigenlijk niet uit te leggen. Maar in de muziekwereld doen we al jaren alsof dat de normaalste zaak van de wereld is.’

‘Het is gewoon hoog tijd dat er mensen opstaan en helder en duidelijk vertellen en uitleggen: dat is het niet.’

Dit artikel wordt gepubliceerd in Muziekwereld nr. 1 - 2018 Buma/Stemra en Muziekuitgevers Wat is een Muziekuitgever eigenlijk?