Let’s get wet – hoe een oude poster van Sapph zorgt voor nieuwe ophef

3 juli 2017: Fotocitaatrecht? Hoe een oude Inge de Bruijn-poster van Sapph zorgt voor nieuwe ophef. Column van onze specialist, jurist/kunstenaar/kunsthistorica Yvonne Vetjens.

Rond 2010 waren de lingerie-reclamefoto’s van Sapph een hot item. Met name de foto van zwemster Inge de Bruijn met daarop de stoute tekst “let’s get wet” deed veel stof opwaaien. Nu staan de posters weer even in de belangstelling wegens een rechtszaak die volgens de gedaagde “genant” te noemen was.
Raun vs. Mediamaatjes
De Sapph-foto’s zijn gemaakt door de Deense, in Nederland woonachtige fotograaf Torben Raun. 925.nl is opgericht door Mediamaatjes BV, waarvan onder andere Jort Kelder de eigenaar is. In 2014 gebruikte 925.nl de foto van Inge de Bruijn bij een artikel over Sapph. Raun was niet blij. Hij stuurde gedurende een langere periode meerdere pittige e-mails naar Mediamaatjes, waarin hij claimde dat er inbreuk werd gemaakt op zijn auteursrecht.

Fotocitaat?
Mediamaatjes was zich van geen kwaad bewust en zei toestemming te hebben gekregen van Sapph. En trouwens, de foto is een citaat in het artikel dus mag gebruikt worden. Mediamaatjes probeerde eerst nog te schikken voor een redelijk bedrag (iets dat wij als advocatenkantoor onze cliënten ook aanraden als blijkt dat ze inderdaad auteursrechtsinbreuk hebben gemaakt), maar daar ging Raun niet in mee.

Na jaren getouwtrek bracht de fotograaf dan toch een dagvaarding uit. Of men maar wilde betalen. De kosten zouden inclusief rente, buitengerechtelijke kosten en proceskosten oplopen tot zo’n 8.000 euro. Voor Raun pakte het helaas niet uit zoals gehoopt.

Citaatrecht
Sapph (dat in 2011 failliet ging) bezat ooit een licentie op de foto’s van Raun, maar die was al meerdere jaren verlopen toen 925 in 2014 de foto van Inge de Bruijn online zette. Raun bezit inderdaad auteursrecht op foto’s, zo concludeert de rechter in de uitspraak. Toestemming van de maker – Raun - om de foto te plaatsen heeft Mediamaatjes niet. Maar er is geen inbreuk gemaakt, want Mediamaatjes doet volgens de rechter een terecht beroep op het citaatrecht.

In het vonnis wordt precies uitgelegd waar iemand aan moet voldoen om gebruik te kunnen maken van het citaatrecht. In het artikel op 925 wordt verwezen naar de poster van Inge de Bruijn met tekst ‘let’s get wet’, die in het artikel is opgenomen. De rechter oordeelt dat de poster onderdeel uitmaakt van het artikel en dat er ook een andere afbeelding had kunnen staan zonder afbreuk te doen aan de inhoud:

“De poster maakt ook niet een zodanig overheersend onderdeel uit van het artikel, dat sprake is van zelfstandige exploitatie daarvan. Mediamaatjes had immers evengoed een andere reclame-uiting van Sapph op dezelfde plek op kunnen nemen, zonder dat de betekenis van het artikel zou zijn veranderd. Ook in omvang is de poster niet overheersend.”

Er is dus geen sprake van zelfstandige exploitatie van de poster; het is een citaat. Hoewel we citaten doorgaans associëren met tekst, kunnen dus ook afbeeldingen zo gebruikt – ‘geciteerd’ - worden.

Raun zegt dat hij niet als maker genoemd is waardoor hij PR misloopt, en geld voor de publicatie. Maar ook daar gaat Raun onderuit bij de rechter, want de naam van Raun is ook niet op de poster zelf te zien. De fotograaf overweegt hoger beroep. Mediamaatjes haalt zijn schouders op. Overigens, wat betreft naamsvermelding: volgens artikel 8 van de Auteurswet krijgt een opdrachtgever (Sapph) die een openbare instelling, vereniging, stichting of vennootschap is, auteursrecht op een werk als ze dit werk zonder de naam van de opdrachtnemer/maker naar buiten brengen. Lees meer hierover in mijn eerdere column.

Wat te doen
Als fotograaf, of kunstenaar in het algemeen, is het ontzettend vervelend om te ontdekken dat werk van jou wordt gebruikt op manieren waarop je dat liever niet hebt. Niet op alles rust auteursrecht. Maar ook als er auteursrecht op rust, mag werk van jou onder bepaalde omstandigheden toch gebruikt worden, zoals uit het bovenstaande blijkt. Is het gebruik echter onrechtmatig en mocht je je er tegen willen verzetten, dan kun je je afvragen: heeft het zin om een exorbitant hoog bedrag te eisen dat steeds vaker door de rechter ongegrond wordt verklaard?

En voor ondernemers die worden beschuldigd van inbreuk geldt: vraag je altijd eerst af of het werk origineel genoeg is om auteursrechtelijk beschermd te zijn en of het auteursrecht dan wel bij de eiser rust (wat bij de Sapph-foto’s zo is). Mocht dat het geval zijn, maar eist de rechthebbende een belachelijk hoge schadevergoeding, dan valt daar met goede argumenten zeker iets aan te doen.