Nathalie Rodriguez - Kan een architect de sloop van zijn gebouw tegenhouden?

Een actuele vraag binnen het auteursrecht is of een architect de sloop of verbouwing van een door hem ontworpen gebouw kan tegenhouden. De eigenaar van een gebouw mag namelijk niet altijd zelf beslissen wat hij met zijn gebouw mag doen, omdat er auteursrechten in de weg kunnen staan. De maker van een auteursrechtelijk beschermd werk, zoals het ontwerp van een gebouw, heeft het exclusieve recht om zijn werk te verveelvoudigen en openbaar te maken. Echter, als een verveelvoudigd ontwerp, een gerealiseerd gebouw, eenmaal verkocht is, dan is het recht van de maker op dit ‘exemplaar’ van het werk uitgeput. Dat betekent dat de eigenaar van het gebouw dit gebouw gewoon kan verkopen als hij dat wil. Dit wil niet zeggen dat daarmee het recht van de architect is begrensd.

Naast de exclusieve rechten heeft de maker van een auteursrechtelijk beschermd werk ook persoonlijkheidsrechten. Dit zijn rechten die hij zelfs na verkoop van door hem ontwerpen gebouwen kan uitoefenen. Onder die rechten vallen o.a. het recht om zich te verzetten tegen een wijziging in het werk en het recht zich te verzetten tegen een misvorming, verminking of andere aantasting van het werk. De architect heeft derhalve het recht om verzet aan te tekenen als een door hem ontworpen gebouw wordt verbouwd en dit zijn inziens een verminking of aantasting van het ontwerp inhoudt. Daarbij wordt wel de eis gesteld dat door de aantasting de reputatie van de maker wordt aangetast. Een voorbeeld kan zijn als het werk zodanig wordt gewijzigd dat het in een compleet andere stijl wordt gebouwd. Indien aan deze eisen is voldaan, heeft de architect een sterker recht dan degene die het gebouw wil verbouwen en kan hij de verbouwing tegenhouden. Denk dus goed na als u een gebouw wilt verbouwen waar een architect zijn hart en ziel heeft ingestopt!

Hoe zit het dan met vernietiging van het gebouw?
Kan een architect ook verzet aantekenen indien zijn ontworpen gebouw helemaal wordt afgebroken? De Hoge Raad heeft in 2004 in de zaak Jelles/Zwolle uitgemaakt dat onder het begrip ‘aantasting’ geen vernietiging valt. Dit zou dus betekenen dat de architect geen recht heeft om de vernietiging van zijn werk tegen te houden. Maar, in deze zaak is ook beslist dat de architect op grond van andere rechten wél een recht heeft om de vernietiging van het gebouw tegen te houden, namelijk als dit een misbruik van de bevoegdheid door de eigenaar oplevert, of het onrechtmatig is jegens de architect. Of daar een geslaagd beroep op kan worden gedaan, hangt af van de specifieke omstandigheden. Gaat het om een kunstwerk dat eigenlijk alleen maar schade aanricht aan de stad en de inwoners, dan zal dit niet snel misbruik van bevoegdheid opleveren, maar wel als het een befaamd architectonisch werk is waar maar weinig exemplaren van zijn.

Maar waar ligt nou de grens tussen vernietiging en aantasting?
Het Hof Amsterdam heeft in een recente zaak over het (voormalig) hoofdkantoor van KPMG de grens tussen aantasting en vernietiging aan de kaak gesteld. Volgens het Hof is er sprake van aantasting van een gebouw als de kenmerkende elementen van het originele ontwerp zijn overgenomen in het nieuwe ontwerp. Daar kan de architect zich tegen verzetten met een beroep op zijn persoonlijkheidsrechten.

Een architect heeft dus zeker nog rechten na overdracht van zijn werk. Bent u onzeker over uw rechtspositie ten aanzien van een architectonisch werk, dan kunt u een aanvraag indienen via ons aanvraagformulier.