Randvoorwaarden
Beleidsbrief Cultuur en Economie 'Ons Creatieve Vermogen.' Persbericht EZ: De creatieve industrie krijgt de komende jaren een flinke impuls. Met gerichte financieringen, minder belemmeringen en goede randvoorwaarden wil het kabinet deze sector een toonaangevende rol in de economie laten spelen. Dit staat in 'Ons Creatieve Vermogen'., waarmee de ministerraad op voorstel van minister Brinkhorst en staatssecretaris Van Gennip van EZ en staatssecretaris Van der Laan van OC&W heeft ingestemd. Voor het programma wordt ruim 15 miljoen euro uitgetrokken. Uit de beleidsbrief:
"3. De randvoorwaarden rondom intellectueel eigendom verbeteren
Intellectueel eigendom, en met name het auteursrecht, speelt een sleutelrol in de creatieve industrie. Het auteursrecht beschermt creatieve prestaties, die daardoor economisch geëxploiteerd kunnen worden. Het auteursrecht stelt de rechthebbende in de gelegenheid een vergoeding te bedingen van de gebruiker van bepaalde creatieve prestaties. Dit kan ten goede komen aan de initiële maker, hier aangeduid als auteur, maar ook aan andere partijen zoals een uitgever, sales agent, producent of distributeur. De toegevoegde waarde van het auteursrecht en van aanverwante rechten vertegenwoordigt een percentage van 5,5% van het BNP.13 De betekenis van het auteursrecht voor de economie is dan ook aanzienlijk.
Bij de regelgeving rond auteursrechtvergoedingen zijn belangen van verschillende partijen betrokken: auteurs, distributeurs, exploitanten, bibliotheken, onderwijs, onderzoeksinstellingen, pers en uiteraard consumenten. In de Auteurswet worden enerzijds de belangen van rechthebbenden gediend en anderzijds de belangen van de gebruikers van de beschermde prestaties. Het gaat om de balans tussen de omvang van dat recht, het bevorderen van innovatie en de verspreiding van de door het auteursrecht beschermde werken. Digitalisering die leidt tot de convergentie van media, telecommunicatie en ICT, en tot nieuwe verspreidingsmogelijkheden, stelt de uitoefening van het auteursrecht op dit moment voor nieuwe uitdagingen. In verschillende onderzoeken is geconcludeerd dat het auteursrecht als zodanig innovatie niet in de weg staat, maar wel de manier waarop er uitvoering aan wordt gegeven.14
Ten aanzien van een aantal vraagstukken ligt er een rol voor de overheid:
• Een alternatief systeem van licenties: Creative Commons
• De positie van de auteur binnen het auteurscontractenrecht versterken
• Voorlichting en advies
De acties ten aanzien van deze vraagstukken worden hierna verder toegelicht.
Een alternatief systeem van licenties: Creative Commons
Wat willen we bereiken?
Auteurs dienen te kunnen beschikken over een systeem van licenties, binnen het auteursrecht, waarbij rechthebbenden op eenvoudige en transparantie wijze aangeven onder welke voorwaarden en tot op welke hoogte hun werk door anderen mag worden (her-)gebruikt.
Wat gaan we doen?
Creative commons Nederland heeft een plan voor de jaren 2005-2007 opgesteld. De voorgenomen activiteiten van Creative Commons Nederland moeten resulteren in grotere bekendheid van Creative Commons en meer gebruik van de licenties. Het effect:
• de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsmodellen, analoog met de open sourcegedachte
• meer economisch, sociaal en cultureel nut van intellectueel eigendom door een intensiever gebruik ervan,
• doordat er geen toestemming hoeft te worden gevraagd voor het verveelvoudigen en openbaar maken van een werk met een Creative Commons-licentie, kunnen anderen vrijer omspringen met dat werk als creatieve inspiratiebron en als grondstof, bijvoorbeeld in multimedia-producties. Van 2005 tot en met 2007 zal Creative Commons Nederland financieel worden ondersteund.
(Creative Commons Nederland Creative Commons is een in de Verenigde Staten ontwikkeld auteursrechtelijk licentiesysteem. In navolging van dit Amerikaanse initiatief heeft DISC15 modellen voor licenties ontwikkeld, specifiek voor Nederland, die het gratis aanbiedt. Daarmee zijn verschillende unieke en alternatieve auteursrechtelijk licentiemodellen ontstaan, die met name hun waarde bewijzen doordat ze zijn toegesneden op nieuwe digitale distributievormen. Maar ze kunnen ook op niet-digitale werken worden toegepast. Een Creative Commons-licentie geeft een ruime licentie om het beschermde werk te gebruiken zonder dat voorafgaand toestemming aan de rechthebbende moet worden gevraagd, maar nog steeds onder bepaalde voorwaarden. Rechthebbende staat bijvoorbeeld alleen niet-commercieel gebruik toe, of eist vermelding van de naam van de oor-spronkelijke auteur. Daarnaast is er ook een zogenaamde Verklaring Publiek Domein ontwikkeld, waarmee afstand wordt gedaan van het auteursrecht. De hoofddoelen van Creative Commons Nederland, de opvolger van DISC, zijn (1) voorlichting over en ondersteuning bij het gebruik van Creative Commons-licenties, (2) onderzoek naar toepassingen en belemmeringen voor het gebruik van licenties in specifieke sectoren en (3) versterking van internationale samenwerking en aansluiting bij het iCommons-netwerk. Creative Commons Nederland is professioneel georganiseerd en kan vanuit die positie een voorbeeldrol vervullen, vooral binnen Europa. Zie: www.creativecommons.nl )
De positie van de auteur binnen het auteurscontractenrecht versterken
Wat willen we bereiken?
Een betere onderhandelingspositie van auteurs ten opzichte van distributeurs. Deze positie is momenteel relatief zwak, zeker bij het aangaan van contracten en aan het begin van een loopbaan en wanneer de distributeur een structureel sterkere partij is, bijvoorbeeld een mediaconglomeraat.16 Er wordt veel meer creativiteit aangeboden dan dat er kapitaal beschikbaar is om deze creativiteit te exploiteren. Deze scheve verhouding plaatst distributeurs en uitgevers in het voordeel. Contracten zijn lang niet altijd in het voordeel van de eigenlijke leveranciers van creatieve arbeid, vooral niet op de langere termijn. Een aanzienlijk deel van de opbrengsten uit de exploitatie van creativiteit komt niet terecht bij de initiële maker, maar bij zijn distributeur. De Nederlandse wetgeving op het gebied van auteursrecht en naburige rechten besteedt nauwelijks aandacht aan de contractuele relatie tussen auteurs en artiesten enerzijds en exploitanten anderzijds.17
Wat gaan we doen?
Het kabinet streeft ernaar de positie van auteurs te versterken. Het ministerie van Justitie discussieert hierover met diverse betrokkenen, samen met vertegenwoordigers van de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Economische Zaken. De Commissie Auteursrecht is om advies gevraagd. In het najaar wordt op grond van de uitkomst van deze discussie en het advies van de Commissie bezien of deze zullen leiden tot (en zo nodig omgezet in) een concreet wetsvoorstel.18
Voorlichting en advies
Wat willen we bereiken?
Ondernemers dienen beter op de hoogte te zijn van de mogelijkheden die intellectuele eigendomsrechten bieden voor de bescherming van creatieve vindingen.
Wat gaan we doen?
Het kabinet zal ondernemers in de creatieve industrie heldere informatie en adviezen over bescherming en exploitatie van intellectuele eigendomsrechten verschaffen. Syntens, een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Economische Zaken, besteedt vanaf 2006 aandacht aan creatieve ondernemers. Syntens' bestaande juridische starterskit zal worden aangevuld in samenwerking met een groot aantal partijen, waaronder Creative Commons Nederland, het Octrooicentrum Nederland en Kunstenaars en CO. De starterskit zal zowel elektronisch als gedrukt beschikbaar worden gesteld.
13 De economische betekenis van het auteursrecht in 1998. Rapportage 2000, onderzoek uitgevoerd door SEO in opdracht van de Stichting Auteursrechtbelangen (2000). Zie ook het rapport The Contribution of Copyright and Related Rights to the European Economy – Based on Data from the Year 2000, 20 oktober 2003, verzorgd door het Business Research and Development Centre van de Finse Turku School of Economics and Business Administration in opdracht van de Europese Commissie (p. 79, tabel 37).
14 Auteursrecht, economische lust of last onderzoek uitgevoerd door SEO/Dialogic (2003) in opdracht van EZ. Cultuur politiek, auteursrecht en digitalisering, onderzoek uitgevoerd door TNO STB (2003) in opdracht van OCW.
15 DISC staat voor Domein voor Innovatieve Software en Content, een project van Stichting Nederland Kennisland en Waag Society. Met subsidie van het ministerie van OCW hebben zij aandacht besteed aan de verspreiding van innovatieve open source software ten bate van kleinschalige maatschappelijke organisaties. Daarnaast hebben zij de auteursrechtenlicenties van Creative Commons in samenwerking met het Instituut voor Informatierecht naar de Nederlandse situatie vertaald.
16 TNO*ICT: Knelpunten in creatieve productie: creatieve industrie.
17 Auteurscontractenrecht: naar een wettelijke regeling?, onderzoek in opdracht van het WODC (ministerie van Justitie), Instituut voor Informatierecht, Amsterdam, augustus 2004. 18 Op de website www.justitie.nl (doorklikken naar “Thema’s”, “Wetgeving” en “Dossiers”) wordt bericht over de voortgang van dit project."
