Artikel ingezonden door Tobias Cohen Jehoram, Oscar Lamme en Gertjan Kuipers, De Brauw Blackstone Westbroek.
Tref zo snel mogelijk een tijdelijke regeling voor virtuele zittingen in IE-zaken
Juist nu de samenleving behoefte heeft aan efficiënte rechtspraak dreigt het Corona-virus de rechtsbedeling in IE-zaken te vertragen. Een enorme wachtlijst van zaken en schade aan IE-rechten is het gevolg. Wij pleiten er daarom voor zo spoedig mogelijk een tijdelijke regeling te treffen om de rechtbanken te openen voor virtuele zittingen in IE-zaken.* Dat kan, en er is maar weinig aanpassingsvermogen voor nodig.
Het sluiten van de rechtbanken voor onbepaalde tijd vanwege het Corona-virus, maakt dat het houden van fysieke zittingen ook voor onbepaalde tijd onmogelijk is. Dit leidt tot vertraging in reeds lopende procedures, waaronder in IE-zaken. In VRO-procedures leidt het er zelfs toe dat er nu al zaken zijn waarbij van het reeds vastgelegde processchema moet worden afgeweken. Dit terwijl de VRO-procedure in het leven is geroepen een procedure te bieden waarin met behoud van processuele waarborgen op aanvaardbare en voorzienbare termijn, een bodembeslissing kan worden verkregen. Voor octrooirechten en andere IE-rechten geldt immers dat iedere dag dat een inbreuk voortduurt het IE-recht verder wordt aangetast en de schade oploopt. Juist in deze onzekere tijden, hebben houders van IE-rechten behoefte aan zekerheid. Nu de Corona-maatregelen zijn verlengd, is het van groot belang dat de overheid zo spoedig mogelijk aanvullende middelen ter beschikking stelt aan de IE-rechtspraak om in deze moeilijke tijden te kunnen blijven functioneren. Virtuele zittingen zouden hier een grote bijdrage aan kunnen leveren. De electronische middelen zijn beschikbaar, betaalbaar en praktisch goed bruikbaar. Deze mogelijkheid ongebruikt te laten liggen, leidt tot onnodige achterstanden en het onnodig onthouden van recht aan de maatschappij.
In Engeland is de virtuele behandeling van zittingen op dit moment de norm. De Lord Chief Justice (het hoofd van de rechtspraak in Engeland en Wales) berichtte vorige week dat de "default position" moet zijn dat deelnemers op afstand kunnen deelnemen aan zittingen in civiele zaken. Hij merkte daarbij op dat de regels in civiele zaken in Engeland en Wales zodanig flexibel zijn dat vrijwel alle zittingen gevoerd kunnen worden per telefoon of video. De Lord Chief Justice heeft deze aanpak afgelopen maandag (na de invoering van strengere maatregelen door Boris Johnson) opnieuw bevestigd.
Ook in Nederland werkt de rechtspraak hard om procedures in deze moeilijke tijden toch doorgang te laten vinden. Vonnissen worden nog steeds uitgesproken, termijnen lopen door en in gevallen van superspoed vinden ook nog zittingen plaats. Voor VRO-zaken geldt dat de termijnen voor schriftelijke stukken blijven gelden en dat de rechtbank haar uiterste best doet oplossingen te vinden om uitgestelde zittingen zo snel als mogelijk (in aangepaste vorm) doorgang te laten vinden. Ondanks die inspanningen, kan dat niet voorkomen dat er nog steeds sprake is van vertragingen en dat er nog geen sprake is van een structurele oplossing voor alle aanhangige VRO-zaken en andere IE-procedures. Dat gaat pijn doen, want dit zorgt voor extra druk op rechthebbenden, naast de partiële lock-down die ook al veel uitdagingen oplevert.
Het niet doorgaan van zittingen betekent dat er een prop in het systeem ontstaat van talloze zaken waarin nog een zitting moet plaatsvinden. Daarbij geldt ook nog eens dat het pleidooirooster voor VRO-zaken in het tweede semester van dit jaar reeds vol is. Er moet dus direct een structurele oplossing komen voor alle zittingen die de komende tijd zouden plaatsvinden. Verplaatsen is geen reëel optie en creëert slechts een onoplosbaar probleem later dit jaar. Dat betekent dat rechthebbenden niet tijdig een zitting kunnen krijgen en dus ook geen vonnis. In de tussentijd worden hun IE-rechten langdurig aangetast en uitgehold.
De Engelse aanpak is ook in Nederland mogelijk. Dat blijkt wel uit het feit dat de rechtspraak in zaken die superspoed hebben nu ook reeds virtuele zittingen houdt en dit in voorkomende gevallen ook doet in zaken zonder superspoed. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens vereist dat zittingen openbaar zijn. Die eis geldt ook in Engeland waar zittingen via telefoon en video worden gehouden. Openbaarheid vereist echter niet een fysieke zitting. Ook een video conference kan openbaar zijn. Van mensen die aanwezig willen zijn bij een zitting kan gevraagd worden dat zij zich daarvoor van tevoren melden, zodat zij de inbelgegevens krijgen. Daarbij moet ook nog worden bedacht dat bij de meeste civiele zaken niemand aanwezig is buiten partijen zelf. Normaliter tref je hoogstens twee of drie geïnteresseerde studenten aan. Zoom, Skype en MS Teams kunnen dat prima aan. Voor zover hier licenties voor zouden moeten worden aangeschaft: deze zijn op standaardvoorwaarden te verkrijgen en tegen een prijs die geheel in het niet valt bij de maatregelen die elders in de maatschappij worden genomen om de gevolgen van deze crisis te mitigeren.
Er zijn talloze bedrijven en overheden die als gevolg van de crisis dit soort software binnen een paar dagen toegankelijk hebben gemaakt voor hun medewerkers. Dit zou ook moeten worden gerealiseerd ten behoeve van het houden van zittingen. Aangezien de zitting toch openbaar dient te zijn, spelen er in beginsel geen issues omtrent vertrouwelijkheid en kan van ieder geschikt systeem gebruik gemaakt worden. Voor zover de zittingen wel deels achter gesloten deuren te dienen plaatsvinden, biedt de software ook mogelijkheden het meekijken van buitenstaanders tijdelijk te blokkeren.
Een tijdelijke regeling voor zittingen in IE-zaken bij de rechtbanken en hoven, zou een vastomlijnd kader kunnen geven voor precieze invulling van zo'n virtuele zitting. Die hoeft namelijk niet volledig via een video conference plaats te vinden. Zo kan gedacht worden aan een schriftelijk pleidooi dat wordt gevolgd door een video-call waarin de rechtbank vragen kan stellen, of een nog meer hybride vorm waarbij de eerste termijn schriftelijk gaat en de re- en dupliek via een video-call, waarbij de rechtbank tevens de mogelijkheid heeft voor het stellen van vragen. Door hier in een tijdelijke regeling invulling aan te geven, wordt voorkomen dat rechters steeds zelf het wiel opnieuw moeten uitvinden en partijen onderling en met de rechtbank in discussie gaan over de invulling van zo'n virtuele zitting. Die tijd kan, zeker in deze tijden, beter worden besteed.
Door aan zittingen op een virtuele manier invulling te geven en hier een tijdelijke regeling voor te treffen, kan de rechtspraak draaiende worden gehouden, voorkomen we een nog grotere wachtlijst en kunnen rechters aan rechthebbenden de zekerheid geven die zij onder de huidige omstandigheden zo hard nodig hebben.
Oscar Lamme, Gertjan Kuipers en Tobias Cohen Jehoram
* Een vergelijkbare, meer algemene, opinie van onze kantoorgenoten Edward van Geuns en Marnix Leijten werd eerder in het FD gepubliceerd.
Afbeelding: Pixabay.
