Aanbevelingssystemen Instagram en Facebook deels in strijd met de DSA

Vzr. Rb. Amsterdam 2 oktober 2025, IEF 22962; IT 4962; ECLI:NL:RBAMS:2025:7253 (BoF tegen Meta). Bits of Freedom (hierna: BoF) is een stichting die zich inzet voor de belangen van Nederlanders in een digitale omgeving. Meta beheert verschillende platforms zoals Facebook en Instagram. BoF stelt dat Meta in strijd handelt met de Digital Services Act (hierna: DSA) door de optie om een niet-geprofileerde feed te kiezen contra-intuïtief te maken en stelt dat Meta voorkomt dat dit als standaardervaring op de platforms kan worden ingesteld. BoF vordert een verbod om de keuze of wijziging van de instelling ongedaan te maken en een bevel om gebruikers de mogelijkheid te bieden de voorkeursoptie te selecteren en te wijzigen. De rechter buigt zich over de vraag of de inrichting van de sociale mediaplatforms Facebook en Instagram in strijd is met de DSA als het gaat om de aanbevelingssystemen betreft. Dat is de wijze waarop informatie wordt gepresenteerd. De DSA schrijft voor dat gebruikers rechtsreeks en gemakkelijk een ander aanbevelingssysteem moeten kunnen selecteren. Omdat het bij Facebook en Instagram om zeer grote onlineplatforms gaat moet bovendien steeds één aanbevelingssysteem beschikbaar zijn dat niet op profilering is gebaseerd. Daarnaast behandelt de rechter of een door de gebruiker gekozen aanbevelingssysteem steeds gevolgd moet worden (ook wel persistent genoemd) of dat Facebook en Instagram na het afsluiten en heropenen van de website en/of app terug mogen schakelen naar een geprofileerd aanbevelingssysteem. 

Het aanbevelingssysteem van de startpagina, de opmerkingensecties en de reels-sectie staat bij de platformen standaard als geprofileerd ingesteld. Gebruikers kunnen schakelen naar een ander aanbevelingssysteem. BoF stelt dat Meta Ierland de keuzevrijheid en autonomie van gebruikers beperkt door de manier waarop zij haar platforms inricht en dat zij daarmee in strijd handelt met de DSA. Er wordt wel een functie aangeboden om te kunnen schakelen naar een niet-profilerend systeem. Volgens de voorzieningenrechter voldoet deze niet aan de DSA. Hij is namelijk niet rechtstreeks en gemakkelijk toegankelijk. Voor de vraag of het aanbieden van een niet-persistente keuzemogelijkheid verboden donker patroon is, moet er gekeken worden of deze praktijk doelbewust of feitelijk het vermogen van gebruikers om autonome en weloverwogen keuzes te maken verstoort of belemmert. De rechtbank oordeelt dat dit voor beide platforms het geval is. Conclusie is dat een door de gebruiker gekozen voorkeursoptie voor een niet-geprofileerd aanbevelingssysteem ‘persistent’ moet zijn. Dus na afsluiten en heropenen mag er niet teruggeschakeld zijn. De functionaliteit die Facebook en Instagram op dit moment bieden schakelt wel terug, en is dus in strijd met de DSA. De voorzieningenrechter verbiedt Meta de keuze of wijziging van de gebruikersinstelling ongedaan te maken. Daarnaast wordt Meta bevolen binnen twee weken een mogelijkheid te bieden om de voorkeursoptie te selecteren en te wijzigen, en om de keuze voor een profileringsvrije optie rechtstreeks en gemakkelijk toegankelijk te maken.

4.46 Meta Ierland zal worden bevolen om de gebruikersvoorkeuren voor aanbevelingssystemen te respecteren en persistent te maken, inhoudende dat een door Nederlandse gebruikers ingestelde keuze voor een niet-geprofileerd aanbevelingssysteem behouden blijft, ook als de gebruiker binnen het platform naar andere secties navigeert, en ook als de gebruiker de apps of website heeft afgesloten en vervolgens heropent. Dit betreft vordering II. Bij deze stand van zaken zal vordering I, mede gelet op hetgeen is overwogen onder 4.23 worden afgewezen. Bij toewijzing van vordering II heeft BoF immers geen belang meer bij toewijzing van de spiegelbeeldig geformuleerde vordering I. 

4.47. Meta Ierland zal verder worden bevolen om de voorkeursoptie voor een niet-geprofileerd aanbevelingssysteem rechtstreeks en gemakkelijk toegankelijk te maken op de (i) de startpagina op de Android-app, (ii) de reels-sectie van Instagram (alle apps en websites) en (iii) de startpagina en de reels-sectie van Facebook (alle apps en websites). Dit betreft vordering III. Voor de implementatiewijze van dit bevel kan Meta Ierland aansluiten bij de overwegingen onder 4.18 en 4.19 van dit vonnis. Daarin staat beschreven welke implementatie van de keuzefunctionaliteit voor een aanbevelingssysteem wél voldoende rechtstreeks en gemakkelijk toegankelijk is, bijvoorbeeld de opmerkingensectie van Facebook en Instagram, waarin de gebruiker direct kan klikken/drukken op “Voor jou”, respectievelijk “Nieuwste”.