Geen auteursrechtinbreuk op boek over het enneagram: colofon bevat ondubbelzinnige hergebruiktoestemming

Rb. Amsterdam 26 maart 2025, IEF 22821; ECLI:NL:RBAMS:2025:4440 (Eiser tegen gedaagde). Eiser verzorgt onder de naam ‘Enneagram Nederland’ opleidingen op het gebied van het ‘enneagram’. Het enneagram is een model voor persoonlijke ontwikkeling op basis van negen persoonlijkheidstypen. Zij verzorgt hierin opleidingen en heeft meerdere boeken geschreven over het enneagram, onder andere ‘Typisch Coachen, Typisch Counselen’ (hierna: TCTC) en ‘Enneagram door dummies’ (hierna: EvD). Gedaagde is business-coach en zij is in 2016 ingehuurd door eiser voor marketingwerkzaamheden. Later is zij verschillende opleidingen bij eiser over het enneagram gaan volgen. De opleiding ‘Enneagram Coach & Counselor’ heeft zij niet afgemaakt. Begin 2023 heeft gedaagde het boek ‘Hoe word je een Topcoach’ (hierna: het e-book) geschreven, dat gratis te downloaden was. Eiser stelt dat gedaagde haar werk heeft gekopieerd in het e-book. In deze zaak vordert eiser onder andere een verklaring voor recht dat gedaagde onrechtmatig heeft gehandeld door zich onterecht uit te geven als gecertificeerd Enneagram Coach, en door inbreuk te maken op de auteursrechten van eiser. Gedaagde stelt dat zij verschillende opleidingen bij eiser heeft gevolgd, en dat de gebruikte titels niet beschermd zijn. Ook ontkent zij de auteursrecht inbreuk en stelt hiertoe onder andere dat de enneagram-theorie niet auteursrechtelijk beschermd is, gebruik werd gemaakt mét bronvermelding en eiser in haar eigen boek aanmoedigt tot verspreiding van de inhoud.

Omdat gedaagde de opleiding ‘Enneagram Coach & Counselor’ niet heeft afgemaakt, zijn de uitlatingen van gedaagde over haar titels feitelijk onjuist. Dit maakt echter niet dat er sprake is van onrechtmatigheid. De daarop gebaseerde vorderingen van eiser worden afgewezen. Wat betreft de vorderingen die zien op auteursrechtinbreuk stelt de rechter voorop dat eiser geen exclusieve rechten heeft op het enneagram-model, nu ideeën, methoden en theoretische modellen niet vatbaar zijn voor het auteursrecht. Wel auteursrechtelijk beschermd zijn de boeken die eiser over het enneagram heeft geschreven, TCTC en EvD. Volgens eiser is de inhoud van het e-book in grote lijnen een kopie van hoofdstuk 3 van haar boek TCTC. Gedaagde betwist de inbreuk, en stelt daarnaast dat eiser toestemming heeft gegeven om TCTC te verveelvoudigen. Dit verweer slaagt. In het colofon van TCTC staat nadrukkelijk dat alles uit de uitgave “zoveel mogelijk gedeeld, verveelvoudigd en openbaar gemaakt” mag worden “zonder voorafgaande toestemming van de uitgever”. Volgens eiser wordt hiermee niet bedoeld dat iedereen het boek mag kopiëren en dat minstens de bron vermeld moet worden. Deze uitleg wordt niet gevolgd. Voor een willekeurige lezer van het boek is deze uitleg immers niet kenbaar. In het colofon staat ondubbelzinnig dat het de wens van eiser is dat alles in TCTC zoveel mogelijk wordt gedeeld en verveelvoudigd zonder haar voorafgaande toestemming. De conclusie luidt dat het e-book geen inbreuk maakt op de auteursrechten van eiser op TCTC.

Daarnaast heeft eiser gesteld dat het lesmateriaal dat in de online omgeving van gedaagde stond afkomstig is uit TCTC, EvD of ander lesmateriaal van eiser. Van de vele door eiser aangedragen voorbeelden is alleen bij voorbeeld 1 sprake van een auteursrechtinbreuk. Alle andere voorbeelden zijn onvoldoende onderbouwd, toegestaan op grond van toestemming of het citaatrecht, of betreffen triviale uitingen. Op basis van het voorgaande is de conclusie dat gedaagde alleen inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van eiser ten aanzien van voorbeeld 1. Deze geringe auteursrechtinbreuk rechtvaardigt geen toewijzing van de vergaande vorderingen van eiser. Deze worden dan ook afgewezen.

4.10. Een auteursrechthebbende heeft het exclusieve recht om zijn of haar werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. De rechthebbende kan een ander dus verbieden het werk te verveelvoudigen, maar kan daar ook toestemming voor geven. Veelal wordt in het colofon van een boek opgenomen dat zonder toestemming van de rechthebbende niets uit het boek mag worden overgenomen. In het colofon van TCTC staat het tegenovergestelde:

“Het is onze uitdrukkelijke wens dat alles in deze uitgave zoveel mogelijk wordt gedeeld, verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Dit geldt ook voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilaties of andere werken (artikel 16 Auteurswet 1912), in welke vorm dan ook, en hiervoor hoe je je niet tot de uitgever te wenden.

Het is onze uitdrukkelijke wens dat het goede dat dit werk kan voortbrengen bij zoveel mogelijk mensen terecht zal komen en wij zijn je erkentelijk als je hieraan bijdraagt. (…)

Als je dit boek dusdanig waardeert dat je het (of onderdelen hieruit) wilt delen met anderen (op welke wijze dan ook), dan waarderen wij het op onze beurt dat je dit boek als bron vermeldt. Ook stellen wij het zeer op prijs als je ons laat weten dat en hoe je dit werk verder verspreidt zodat wij weten welke vruchten onze inspanningen afwerpen. Laten wij allen onze bronnen eren!”

4.12. Deze uitleg wordt niet gevolgd. Voor een willekeurige lezer van het boek is deze uitleg immers niet kenbaar. In het colofon staat ondubbelzinnig dat het de wens van [eiser] is dat alles in TCTC zoveel mogelijk wordt gedeeld en verveelvoudigd zonder haar voorafgaande toestemming. Deze bewoording kan alleen maar zo worden begrepen dat zij haar toestemming op voorhand aan een ieder verleent. Niet gebleken is dat dit voor [gedaagde] anders lag en dat zij er niet op heeft mogen vertrouwen uit TCTC te kunnen putten. Daarbij weegt de rechtbank mee dat [gedaagde] onbetwist heeft gesteld dat [eiser] haar cursisten tijdens de opleiding stimuleerde om het enneagram zoveel mogelijk te gebruiken en te delen.