Niet adequaat
Nog een Knipselkrantenpersbericht : Speciale bibliotheken moeten anders omgaan met 'knipselkrantenproblematiek.' Speciale bibliotheken hebben niet adequaat gereageerd op de ontwikkelingen rondom knipselkranten en digitale nieuwsattendering. Zo zijn de kosten van het auteursrecht vaak niet gebudgetteerd en is er nauwelijks pro-actief opgetreden binnen de eigen organisatie om te voorkomen dat aanbieders andere afdelingen benaderen met producten op het gebied van nieuwsattendering.
Dat zijn enkele van de belangrijkste conclusies van de Special Interest Group Digitale Nieuwsvoorziening van de NVB. De commissie verwacht dat er de komende jaren meer toegevoegde waarde gecreëerd zal worden in het produceren en distribueren van zelf gemaakte nieuwsbrieven en media-analyses. Ook de rol van uitgevers is onder loep genomen. Het is de commissie opgevallen dat uitgevers het lastig vinden om een rol spelen in de I-market en dat de huidige businessmodellen voor knipselkranten en digitale nieuwsattendering tekort schieten.
De Special Interest Group Digitale Nieuwsvoorziening van de NVB (Nederlandse Vereniging voor Beroepsbeoefenaren in de bibliotheek-, informatie- en kennissector) werd begin 2004 opgericht met als doel het in kaart brengen van de problematieken rondom knipselkranten, nieuwsattendering en de juridische aspecten daarvan. Bij speciale bibliotheken ontstond een grote behoefte aan een meer actieve rol van de NVB met betrekking tot auteursrecht, reprorecht en databankrecht en een beter inzicht in het aanbod van leveranciers. Steeds meer bibliotheken en documentatieafdelingen zijn de afgelopen periode gaan nadenken over de toekomst van de knipselkrant en nieuwsattendering. Het toenemende gebruik én aanbod van digitale diensten en producten heeft tot gevolg gehad dat een digitale knipselkrant voor velen een serieuze optie is geworden.
Toch ontstonden er bij veel informatiespecialisten vragen over mogelijkheden voor knipselkranten, wat de beste oplossingen zijn is voor de eigen situatie en wat nu precies de juridische aspecten zijn waar men rekening mee moet houden. Sinds september 2004 heeft de zeskoppige commissie de markt en de problematieken geanalyseerd.
Bij de samenstelling van de SIG Digitale Nieuwsvoorziening is gekozen voor een brede samenstelling uit het werkveld van de bibliotheek- en informatiesector. Jurgen Egges (ING Nederland), Jan Jaap Zijl (De Brauw Blackstone Westbroek) en Rob Jacobs (ANP) hebben de juridische aspecten in kaart gebracht. Peter van der Maas (NIOD) heeft zich bezig gehouden met de archivering van knipselarchieven door bibliotheken en documentatiecentra. Johan Stoffels (NIVRA) en Kees Westerkamp (Reekx) hebben het aanbod van commerciële organisaties onderzocht.
De resultaten van het werk van de commissie zijn tijdens het Jaarcongres van de NVB op 24 november in Ede gepresenteerd. Zo is er een speciale website gebouwd die informatie geeft over knipselkranten en de daaraan verbonden juridische aspecten. Op www.magmijnknipselkrant.nl vindt men een overzicht van de meest voorkomende vragen en antwoorden over auteursrecht, reprorecht en databankrecht in relatie tot knipselkranten en digitale nieuwsattendering. De website kent ook een zogenaamde Routekaart waar informatiespecialisten aan de hand van vier vragen een lijstje van mogelijk interessante leveranciers krijgen voorgeschoteld.
Tot slot hebben de commissieleden uit alle informatie en bijeenkomsten de belangrijkste zeven conclusies gedestilleerd die betrekking hebben op het thema waarin zij zich een jaar verdiept hebben, namelijk:
1. De knipselmarkt is nog volop in beweging en daarom niet volwassen. Met name de punten tarifering en de afhandeling van de vergoedingen zijn belangrijke aandachtspunten.
2. De speciale bibliotheken in Nederland hebben niet adequaat genoeg gereageerd op de ontwikkelingen in de markt.
3. Voor veel bibliotheken is het financiële aspect van auteursrecht niet gebudgetteerd en/of een sluitpost op de begroting.
4. De aanbodszijde van de markt is niet transparant maar groeit wel.
5. Er is een tegenstelling tussen het aanbod van actuele informatie die op het internet gevonden kan worden en de mogelijkheid voor bibliotheken om materiaal auteursrechtenvrij te distribueren.
6. De traditionele knipselkrant gaat verdwijnen.
7. Uitgevers vinden het lastig om een rol te spelen in de I-market (bv. E-publishing).
Er is door de commissie gekeken naar de gevolgen voor de bibliotheken en documentatieafdelingen op het gebied van knipselkranten en nieuwsattendering. De verwachting is dat de knipselkrant in zijn traditionele vorm in een aantal gevallen zal gaan verdwijnen en plaats maakt voor producten die meer toegevoegde waarde bieden zoals media-analyses en nieuwsbrieven. Daarnaast is de commissie van mening dat de kosten van het auteursrecht op knipselkranten jaarlijks gebudgetteerd moeten worden en dat bibliotheken een pro-actievere rol moeten spelen om hun positie ten aanzien van de knipselkrant te kunnen behouden of uit te kunnen bouwen.
Uitgevers zullen beter na moeten denken over businessmodellen voor knipselkranten en (digitale) attendering. Hoewel de verwachting is dat de aanbodzijde zal groeien, is het noodzakelijk dat de uitgevers de uitdagingen in de I-market zien en ook proberen te overwinnen. De commissie verwacht dat de markt niet doorzichtiger zal worden en dus blijft het voor de informatiespecialisten een uitdaging om de juiste aanbieder(s) te vinden voor het verzorgen van een (digitale) nieuwsattenderingsdienst.
Alle informatie over het werk en de resultaten van de SIG Digitale Nieuwsvoorziening kan geraadpleegd worden op www.digitaleknipselkrant.nl of www.knipselkrantmaken.nl of www.magmijnknipselkrant.nl
