Privacy moeder in autobiografisch boek niet geschonden

Rechtbank Amsterdam 11 oktober 2018, IEF 18027; IT 2651 (Eiseres tegen Uitgeverij van Oorschot) Vrijheid van meningsuiting. Privacy. Eiseres is moeder van de schrijfster van De Porseleinenkast, Faxen aan Ger en is uitgegeven door Uitgeverij van Oorschot. Het boek bevat een bundeling van door schrijfster geschreven faxen. Uit de passages blijkt dat de moeder van schrijfster afkeer tegen haar heeft. Gevorderd is dat het boek uit de handel wordt gehaald, omdat er onjuiste en beschadigende beweringen zijn gedaan. Deze vinden geen steun in de feiten en doen ze dat wel, dan wordt de persoonlijke levenssfeer van eiseres geschonden. De rechtbank oordeelt dat het werk is aan te merken als autobiografisch dagboek, maar de gemiddelde lezer zal begrijpen dat het boek niet altijd een objectieve beschrijving van de werkelijkheid betreft. Om deze reden is de persoonlijke levenssfeer van eiseres ook niet geschonden. Bovendien is door het autobiografische karakter haar moeder moeilijk te fingeren of zijn daarin moeilijk wijzigingen aan te brengen. De passages zijn niet buiten proportie grievend, het gedrag van eiseres wordt in het boek ook wel eens goedgepraat, de moeder heeft een beperkte rol in het boek en de boek is maar 800 keer gedrukt. Hierdoor weegt de uitingsvrijheid van Uitgeverij van Oorschot zwaarder. De rechtbank wijst de vordering af. 

4.4. In dit kort geding is voldoende aannemelijk geworden dat de schrijfster zich bij het schrijven van het boek, bestaande uit een verzameling van de in de jaren '90 verzonden faxen, heeft laten inspireren door waargebeurde feiten en in werkelijkheid bestaande personen. Het werk is aan te merken als een autobiogratisch dagboek. De gemiddelde hedendaagse lezer zal begrijpen dat het boek niet altijd objectieve beschrijving van de werkelijkheid betreft, maar de persoonlijke beleving en herinnering van de schrijfster, die zij soms heeft overdreven of aangedikt en dier zij op een literaire wijze heeft ingekleurd met haar verbeelding en emoties. Het boek bevat dus niet de waarheid, maar haar waarheid. Waar het de onder 2.2 gewraakte passages betreft bestaat haar waarheid bovendien voor een groot deel uit subjectieve waardeoordelen over eiseres. Die waardeoordelen komen er - samengevat weergegeven - op neer dat eiseres de schrijfster heeftr gekleineerd en een afkeer van haar heeft (passage 1), dat de schrijfster haar moeder bijna heeft gehaat en dat haar moeder niet van haar hield (passage 5), dat de schrijfster haar moeder vreemd vindt (passage 6) en dat de schrijfster vindt dat haar moeder het seksueel misbruik van haar andere dochter heeft gebagatelliseerd (passage 7). Van Uitgeverij van Oorschot kan niet worden gevergd dat zij aannemelijk maakt dat dergelijke waardeoordelen steun vinden in de feiten. Waardeoordelen zijn immers naar hun aard niet voor bewijs vatbaar. 

4.5. De gewraakte passages bevatten naast waardeoordelen ook feitelijke passages. De daarin opgenomen feiten komen er - samengevat weergegeve - op neer dat eiseres de haren van haar dochters nie tkamde, hen niet naar de dokter, tandarts en zwemles liet gaan (passages 2 en 6), dat eiseres haar echtgenoot zou hebben bedreigd met een mes (passages 3 en 4) en dat de zus van de schrijfster seksueel is misbruikt (passage 7). Gezien het literaire karakter van het boek en gezien de schrijfstijl van de auteur zal de gemiddelde hedendaagse lezer begrijpen dat niet ieder in het boek gepresenteerd feit ook daadwerkelijk zo hoeft te zijn gebeurd. (...)

4.8. De tweede omstandigheid die eiseres naar voren heeft gebracht is dat met de inhoud van het boek haar persoonlijke levenssfeer op ernstige wijze wordt geschonden. Juist is dat de gewraakte passages raken aan het gezinsleven en aan de verhoudingen tussen de verschillende leden van het gezin, het geen bij uitstek de privacybelangen raakt van eiseres, een niet-publiek persoon. De achternaam van eiseres komt in Nederland weinig voor. Lezers zullen begrijpen dat eiseres de moeder van de schrijfster is. Zij wordt als moeder in een kwaad daglicht gesteld, waardoor het begrijpelijk is dat dit gevoelens van verdriet en schaamte oproept. Al met al kan dit als een inbreuk op haar door artikel 8 EVRM beschermde rechten worden aangemerkt. Ook hier geldt echter dat de gemiddelde hedendaagse lezer, ondanks het autobiografische karakter van het boek, zal begrijpen dat het boek geen getrouwe beschrijving van de werkelijkheid hoeft te zijn, maar dat het gaat om de persoonlijke beleving en herinnering van de schrijfster. Verder geldt juist door het autobiografische karakter het in dit geval moeilijk is het personage van de moeder te fingeren of daarin wijzigingen aan te brengen. Daar komt bij dat de schrijfster haar moeder weliswaar in een kwaad daglicht stelt, maar de mate waarin de desbetreffende passages - objectief gezien - als grievend moeten worden aangemerkt is niet buiten iedere proportie en het gedrag van de moeder wordt op sommige plaatsen ook goedgepraat. Ook heeft het moederfiguur in het gehele boek slechts een zeer beperkte rol, omdat het met name om de schrijfster zelf gaat. Omdat het boek (zoals onweersproken is aangevoerd door Uitgeverij van Oorschot) in een oplage van slechts 800 is gedrukt en het gebeurtenissen beschrijft van enkele deccenia geleden, is de impact van het boek beperkt. Al met al wordt geoordeeld dat de uitingsvrijheid van Uitgeverij van Oorschot, waaraan eveneens groot gewicht moet worden toegekend, in dit geval zwaarder weegt dan het recht van eiseres op eerbiediging van het privéleven.