Rectificatie en verbod op Zwartboek Lentekriebels: rechter wijst vorderingen Rutgers toe na ongefundeerde beschuldigingen

Rechtbank Midden-Nederland 17 april 2025, IEF 22660; ECLI:NL:RBMNE:2025:1778 (Rutgers tegen Civitas). Sinds 2012 zijn basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs verplicht om relationele en seksuele voorlichting te geven maar mogen zij zelf bepalen hoe zij dit invullen. Kenniscentrum Rutgers produceert een van de drie door het RIVM goedgekeurde en wetenschappelijk onderbouwde lesmethodes, “Kriebels in je Buik”. De conservatieve katholieke stichting Civitas verspreidt sinds maart 2025 als reactie op deze lesmethode het Zwartboek Lentekriebels (hierna: het Zwartboek). Hierin wordt Rutgers beschuldigd van het ontvankelijk maken van kinderen voor pedofilie, het normaliseren van pedofilie en het seksualiseren van kinderen. Civitas verspreidt het Zwartboek op grote schaal door dit naar politici en ministeries te sturen en het aan te bieden op haar website. Rutgers acht deze uitlatingen onrechtmatig en vordert een verbod op verdere verspreiding, alsmede een rectificatie. Civitas beroept zich op vrijheid van meningsuiting en godsdienst en stelt de tegenvordering jegens Rutgers om onrechtmatige uitlatingen over Civitas te staken.

De voorzieningenrechter maakt een afweging tussen vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst tegen de bescherming van de goede naam en rechten van anderen. Bij de vraag of deze rechten mogen worden beperkt, moet volgens rechtspraak worden gekeken naar de inhoud en vorm van de uitlatingen, de ernst van de gevolgen voor de betrokkene, de mate waarin de uitlatingen steun vinden in de beschikbare feiten, de mate waarin bijdrage wordt geleverd aan het publieke debat en de mate van bekendheid en eerder gedrag van de (rechts)persoon waar de uitlatingen over gaan. Daarbij geldt dat ook waardeoordelen onrechtmatig kunnen zijn als zij feitelijk ongefundeerd zijn. De rechter stelt vast dat Civitas een direct verband legt tussen het vermeende ‘duister verleden van pedofiel activisme’ van Rutgers en de Week van de Lentekriebels in 2025, maar dat deze suggestie ongegrond is. Associatie met pedofilie is een ernstige beschuldiging. Als publieke organisatie dient Rutgers meer kritiek te dulden, maar dit betekent niet dat zij hoeft te accepteren dat zij ongefundeerd van dit soort feiten wordt beschuldigd. Een dergelijke beschuldiging zonder feitelijke basis is dan ook onrechtmatig. Alleen al deze beschuldiging rechtvaardigt volgens de rechtbank toewijzing van de vordering tot een verbod op verspreiding van het Zwartboek en het doen van de beschuldiging, evenals het plaatsen van een rectificatie.

Ook Civitas’ beschuldigingen met betrekking tot een ‘duister verleden van pedofiel activisme’ van Rutgers acht de rechtbank onterecht. Rutgers heeft in 1979 een petitie ondertekend die opriep tot het schrappen van strafbaarstelling van seksueel contact tussen minderjarige leeftijdsgenoten. Civitas stelt dat deze petitie in feite gericht was op de legalisering van pedofilie, maar de rechtbank verwerpt die uitleg. Het feit dat Rutgers (samen met andere maatschappelijke, waaronder christelijke) organisaties de petitie ondertekende, biedt geen enkele rechtvaardiging voor de ernstige beschuldigingen in het Zwartboek. De rechtbank kwalificeert daarom deze beschuldiging als onrechtmatig.  

Daarnaast acht de rechtbank de beschuldiging dat Rutgers kinderen zou ‘seksualiseren’ eveneens ongefundeerd. Civitas plaatst passages uit de lesmethode in een volwassen seksuele context van lust en begeerte, verdraait citaten en trekt deze uit hun verband. Bovendien suggereert Civitas dat Rutgers het gebruik van seksueel stimulerende voorwerpen in de lesmethode aanmoedigt, terwijl leerkrachten slechts erop worden gewezen dat leerlingen hier vragen over kunnen stellen en worden leerkrachten aangeraden zich hierop voor te bereiden. Tenslotte verwijst Civitas voor deze beschuldiging naar de boekenlijst, waarvan Rutgers stelt dat deze boeken noch deel uitmaken van de lesstof ‘Kriebels in je Buik’, noch van de Week van de Lentekriebels. Gezien deze onjuiste onderbouwingen is ook deze beschuldiging onrechtmatig. Het verbod om het Zwartboek verder te verspreiden, het verbod op onrechtmatige uitlatingen en de rectificatievorderingen worden daarom toegewezen.

4.16. Associatie met pedofilie is een ernstige beschuldiging, en zal als er geen feitelijke basis voor is meestal alleen al daarom onrechtmatig zijn. Hier is dat niet anders, ook als de andere factoren als genoemd hiervoor onder 4.5 worden betrokken. Civitas heeft op zich gelijk dat Rutgers als een publieke organisatie, die zelf ook veelvuldig de publiciteit zoekt, in zijn algemeenheid meer kritiek moet dulden. Maar dat doet niets af aan het feit dat ook een publieke organisatie niet hoeft te accepteren dat zij ongefundeerd van dit soort ernstige feiten wordt beschuldigd. Civitas had op voorhand moeten begrijpen dat de gevolgen van de door haar geuite beschuldiging verstrekkend zouden zijn voor Rutgers. Dat is ook gebleken, gelet op de woordelijke en fysieke bedreigingen die Rutgers en haar medewerkers hebben ontvangen. Civitas handelt dan ook onrechtmatig door Rutgers in verband te brengen met pedofilie.

4.19. Volgens Civitas was de strekking van die petitie feitelijk pedofilie te legaliseren. Volgens Rutgers was het doel van die petitie het opheffen van de strafbaarstelling van ieder seksueel contact tussen (minderjarige) leeftijdsgenoten. Die strafbaarstelling werd door de ondertekenaars van de petitie als onwenselijk gezien, omdat strafvervolging (en het krijgen van een strafblad) en verhoor door politie en justitie schadelijk zouden zijn voor kinderen. Civitas heeft opgemerkt dat de strekking van de petitie breder was dan het doel dat Rutgers er mee zegt te hebben willen dienen, omdat de petitie zich niet beperkte tot seks tussen leeftijdsgenoten onderling. Maar daarmee weerspreekt Civitas niet dat Rutgers de petitie ondertekende met de intentie om strafbaarstelling van seks tussen minderjarige leeftijdsgenoten op te heffen. En dus niet met een intentie om pedofilie makkelijker te maken. Verder werd, gelet op de vele ondertekenaars (waaronder ook veel christelijke organisaties) het door de petitie uitgedragen standpunt destijds kennelijk maatschappelijk breed gedragen. Het enkele feit dat Rutgers een van de vele maatschappelijke organisaties was die 46 jaar geleden deze petitie heeft ondertekend, kan onmogelijk het in het Zwartboek gemaakte verwijt van een ‘duister verleden van pedofiel activisme’ rechtvaardigen. Dat verwijt is dus ongefundeerd en dus onrechtmatig.

4.24. Het staat Civitas vrij om een eigen interpretatie te geven aan bepaalde passages in het lesmateriaal. Zij mag uitdragen dat het bespreken van zelfbevrediging in groep 7 en 8 kinderen op ideeën kan brengen, en zij mag dit duiden als ‘aanzetten tot’ iets dat zij ten zeerste afkeurt, omdat zij zelfbevrediging ziet als een door God verboden handeling. Civitas overschrijdt echter een grens doordat zij in het Zwartboek ook, op meerdere plaatsen, passages uit het lesmateriaal van ‘Kriebels in je Buik’ verdraait en ten onrechte in een context plaatst van het aanzetten tot seksuele handelingen. Civitas trekt daarbij (gedeeltelijke) citaten volledig uit het verband van de lesstof. Daarmee geeft het Zwartboek een onjuist en onvolledig beeld van de lesstof waardoor het gehele boek een misleidend karakter krijgt.