Octrooirecht  

De Gentse rechtbank besteedt in het kader van de beoordeling van de bevoegdheid op grond van artikel 5(3) EEX-Vo uitgebreid aandacht aan het onderscheid tussen het Handlungsort (de plaats van de schadeveroorzakende gebeurtenis) en het Erfolgsort (de plaats waarde schade is ingetreden) en overweegt dat enkel de bevoegdheid van de rechter van het Erfolgsort op grond van artikel 5(3) EEX territoriaal beperkt is. Volgens de rechtbank is België in dit geval alleen aan te merken als Erfolgsort, en niet als Handlungsort. Derhalve bestaat geen extraterritoriale bevoegdheid. De rechtbank neem in haar oordeel mee dat octrooirechten per definitie territoriaal beperkt zijn.

Lees het vonnis hier.

Het onderhavige octrooi heeft net als EP0338605 (Zie eerder vonnis van 25 oktober 2006: IEF 2992 (1 december 2006). betrekking op (een onderdeel van) de zogenaamde “Floating Production, Storage and Offloading systems” (FPSO´s). Een FPSO is een drijvend systeem voor de winning en opslag van olie op zee. In feite is een FPSO een olietanker die is omgebouwd door in of op de olietanker een zogenaamd “turret mooring system” te installeren. Een turret mooring system omvat een verticale ronde koker welke vast is verbonden aan de structuur van het schip. Deze koker is aan de onder- en bovenzijde open. In de ronde doorgaande koker wordt een zogenaamde “turret” (toren), een hoofdzakelijk ronde buisstructuur, draaibaar geplaatst. Aan de turret hangen niet alleen de kabels of ankerkettingen maar ook stijgleidingen voor de van grote diepte op te pompen olie. Het schip zelf is -anders dan de “turret”- niet aan de zeebodem verankerd, maar kan als het ware als een windvaan om de verankerde “turret” heendraaien onder invloed van de omstandigheden op zee.

Tegen de verlening van het octrooi is oppositie bij het Europees Octrooibureau (EOB) ingesteld. De Oppositieafdeling heeft het octrooi in stand gehouden op basis van het tweede door SBM ingediende hulpverzoek  Tegen deze beslissing hebben zowel de opposanten als de octrooihouder beroep ingesteld. Bij mondelinge beslissing van 16 februari 2007 heeft de Technische Kamer van Beroep van het EOB aangegeven dat het octrooi in stand wordt gelaten zoals door de Oppositieafdeling was beslist. De schriftelijke beslissing was op het moment van het pleidooi in deze zaak nog niet beschikbaar.

Bluewater c.s. hebben omstreeks het jaar 1999 een turret geleverd ten behoeve van een FPSO van de Braziliaanse maatschappij Petrobras. Deze FPSO zal, in navolging van partijen, hierna worden aangeduid als de P-37. 

SBM heeft haar vorderingen ten pleidooie als volgt beperkt. Voor zover deze directe inbreuk op het octrooi betreffen beperkt zij deze tot het Nederlandse territoir. Zij heeft evenwel haar grensoverschrijdende vordering gehandhaafd waar het betreft het verwijt dat Bluewater c.s. indirecte inbreuk plegen dan wel anderszins onrechtmatig handelen door in Nederland een turret aan te bieden die vervolgens buiten Nederland in een schip wordt ingebouwd, zodat het geheel zou voldoen aan conclusie 1 van het octrooi. Ook in dat geval beroepen Bluewater c.s. zich op de uitsluitende bevoegdheid van de buitenlandse rechter tot beoordeling van het door hen opgeworpen nietigheidsverweer. Die stelling treft doel voor zover de vordering is gebaseerd op een verwijt aan Bluewater c.s. betrokken te zijn bij directe of indirecte inbreuk op (uitsluitend) een buitenlands octrooi. Bij de beoordeling van die vordering zou de Nederlandse rechter, nu de nietigheid van het betreffende buitenlandse octrooi is ingeroepen, zich een oordeel moeten vormen over de geldigheid daarvan, waartoe hij evenwel geen bevoegdheid bezit (HvJ EG GAT/LuK 13 juli 2006, C-4/03). 

SBM neemt tot slot nog de stelling in dat Bluewater c.s. onrechtmatig handelen door middelen betreffende een wezenlijk bestanddeel in Nederland te fabriceren en/of aan te bieden (de turrets), terwijl Bluewater c.s. weten dat deze turrets vervolgens in een ander land, waar eveneens octrooibescherming bestaat (zoals Noorwegen of Engeland) door een derde in een schip worden gemonteerd dan wel waar het schip met turret wordt gebruikt. Een strikte toepassing van de exclusieve bevoegdheidsregel volgens de EEX zou, gelet op de uitleg hiervan door het HvJ EG inzake GAT/LuK, bij een gedaagde die een relevant te achten nietigheidsverweer voert, ertoe leiden dat geen enkele rechter voor kennisneming van die vordering bevoegd is. Alvorens die vordering toe te kunnen wijzen, zal een rechter immers de geldigheid van zowel het Nederlandse als het desbetreffende buitenlandse deel van het Europese octrooi moeten beoordelen, waartoe evenwel telkens een andere rechter exclusief bevoegd is. De rechtbank acht die situatie niet alleen ongewenst maar bovendien in strijd met artikel 6 EVRM. Het is duidelijk dat het EEX/EVEX of de EEX-Verordening geenszins de strekking kunnen hebben dat geen enkele gewone nationale rechter bevoegd zou zijn.

In zoverre is deze situatie dan ook niet langer vergelijkbaar met de aan het HvJ EG voorgelegde zaak GAT/LuK, die immers een verklaring van niet-inbreuk op een Europees octrooi in verscheidene landen betrof (en in zoverre op te delen is in een verklaring per land). Thans wordt een vordering voorgelegd waarvoor beoordeling van de geldigheid van het Europese octrooi in twee territoria aan de orde is, welke vordering evenwel anders dan in de GAT/LuK-zaak niet per territorium te splitsen valt. De rechtbank is van oordeel dat een redelijke uitleg van de EEX, gelezen in de geest van het arrest GAT/LuK, in dit zeer speciale geval zodoende niet met zich brengt dat de Nederlandse rechter onbevoegd is, maar dit noopt de Nederlandse rechter wel tot het zich zoveel mogelijk onthouden van een oordeel omtrent de geldigheid van het buitenlandse octrooi. Dat laatste brengt met zich dat zodra een nietigheidsprocedure in het betreffende buitenland aanhangig zou worden gemaakt, de behandeling door de Nederlandse rechter voor zover het de geldigheidsvraag van het buitenlandse octrooi betreft dient te worden aangehouden, ongeacht in welk stadium de Nederlandse procedure zich dan bevindt. 

De beslissing van de Technische Kamer van Beroep van het EOB was ten pleidooie weliswaar mondeling maar nog niet schriftelijk beschikbaar. Partijen twisten over de precieze inhoud van die beslissing. Buiten twijfel is dat de TKB het octrooi in stand heeft gelaten, maar op welke gronden dat is gebeurd, en in hoeverre deze afwijken van die van de Oppositieafdeling, is nog niet duidelijk. In dit een en ander ziet de rechtbank aanleiding de beslissing aangaande de geldigheid van het octrooi aan te houden totdat de schriftelijke beslissing, die bovendien binnen zeer afzienbare tijd te verwachten is, zal zijn afgegeven, waartoe de zaak naar de parkeerrol wordt verwezen. 

De rechtbank is van oordeel dat de P-37 turret niet voldoet aan de conclusies van het octrooi, waartoe als volgt wordt overwogen. Er wordt met de P-37 niet voldaan aan het kenmerk dat de bovenste uiteinden van een groep buizen “at least about as high as said bearing” liggen, welk kenmerk tijdens de oppositie in conclusie 1 is opgenomen. De buisuiteinden van de risers bij de P-37 zijn namelijk op aanzienlijke afstand onder het lager gelegen (circa 8 meter, terwijl de gehele turret ongeveer 60 meter hoog is). De gemiddelde vakman die de conclusies van het octrooi leest, in samenhang met de beschrijving en tekeningen, zal niet anders kunnen concluderen dan dat een dergelijke plaats gelegen op aanzienlijke afstand onder het lager niet als “at least about as high as the bearing” is te kwalificeren. Dat volgt reeds uit de gebruikelijke betekenis van deze woorden, volgens welke immers de buizen ofwel ongeveer op gelijke hoogte als het lager ofwel daarboven moeten eindigen, maar zeker niet meer dan enigszins daaronder, laat staan aanzienlijk daaronder zoals bij de P-37. 

Als de functie-wijze-resultaat-toets of “insubstantial differences” toets wordt gehanteerd kan niet tot de conclusie worden gekomen dat van een equivalente turret sprake is. Het probleem van het octrooi doet zich bij de P-37 niet voor. Dit oordeel wordt versterkt doordat sprake is van een amper vernieuwend octrooi, zodat weinig ruimte voor het aannemen van equivalente inbreuk overblijft. 

De rechtbank ziet geen aanleiding in deze procedure, die is aangevangen voordat de implementatietermijn was verstreken van de Handhavingsrichtlijn 2004/45/EG een hogere (danwel evenredige) proceskostenveroordeling uit te spreken. 

Samenvattend acht de rechtbank zich onbevoegd van de vordering in de hoofdzaak kennis te nemen, voor zover deze is gebaseerd op onrechtmatig handelen door Bluewater c.s. waarbij uitsluitend inbreuk op het buitenlandse maar niet tevens het Nederlandse deel van het Europese octrooi wordt verweten. Tevens wordt Bluewater geacht geen inbreuk te maken. Een beslissing over de vermeende nietigheid van het octrooi wordt aangehouden.    

Lees het vonnis hier.

De prior art (NL 053) openbaart volgens JKB alle maatregelen van conclusie 1. Bakker betwist dat.

De rechtbank behandelt eerst de vraag of de grijper uit NL 053 een knijperbak is als bedoeld in het octrooi van Bakker. De conclusies noch de beschrijving van het octrooi van Bakker geven volgens de rechtbank een eenduidige definitie van een knijperbak. De gemiddelde vakman zal dan voor de uitleg van dat begrip aansluiten bij de in conclusie 1 genoemde maatregelen, waaraan een knijperbak als bedoeld in het octrooi van Bakker moet voldoen. Dit betekent dat indien NL 053 al die maatregelen openbaart, sprake is van een knijperbak als bedoeld in het octrooi van Bakker. Dat is volgens de rechtbank het geval.

De volgende vraag die door de rechtbank dient te worden beantwoord is of NL 053 een ‘drive unit’ (aandrijfeenheid) als bedoeld in het octrooi van Bakker openbaart. Bakker stelt dat van een aandrijfeenheid in NL 053 geen sprake is, omdat de daarin geopenbaarde grijper enkel op zwaartekracht werkt. Die stelling wordt door de rechtbank verworpen. Het tafelblok en het onderste schijvenblok van NL 053 vormen naar het oordeel van de rechtbank, in combinatie met de met een willekeurige mechanische aandrijving verbonden bedieningskabels, de aandrijfeenheid.

Bakker heeft ter zitting betoogd dat, als NL 053 een aandrijfeenheid openbaart, sprake is van externe aandrijving middels het trekken aan de bedieningskabels. Voor zover Bakker daarmee bedoelt dat NL 053 niet nieuwheidschadelijk is, omdat de aandrijving in het octrooi van Bakker geheel binnen de grijperbak plaatsvindt (en NL 053 dus niet “clearly and unambiguously” de gehele uitvinding openbaart), gaat zij er volgens de rechtbank aan voorbij dat de in het octrooi van Bakker geopenbaarde knijperbak evenmin kan werken op basis van een geheel gesloten systeem. Ook in het octrooi van Bakker zal de zich in de knijperbak bevindende aandrijfeenheid niet kunnen functioneren zonder enige vorm van bediening/energie van buitenaf.

Bakker heeft voorts benadrukt dat de grijper volgens NL 053 zonder de scharnierstangen aan de buitenzijde gesloten blijft. De rechtbank oordeelt echter dat de coupling means uit het octrooi van Bakker net zo onmisbaar zijn als de scharnierstangen uit NL 053. De scharnierstangen uit NL 053 dienen – net als in het octrooi van Bakker de coupling means – als onderdeel van de aandrijfeenheid te worden gezien. Dit betekent dat NL 053 de schotten 6 en 7 als overbrengingsmiddelen resteren. Deze schotten brengen de krachten van de aandrijfeenheid, net als de overbrengingsmiddelen uit het octrooi van Bakker, in twee verticale vlakken over op de schalen. Het octrooi van Bakker wordt derhalve ook in zoverre door NL 035 geopenbaard.

Conclusie 1 van van het octrooi van Bakker wordt door de rechtbank vernietigd. Aangezien Bakker niets heeft gesteld ten aanzien van de inventiviteit van conclusie 2, moet conclusie 2 volgens de rechtbank hetzelfde lot ondergaan.

Bakker heeft tijdens het pleidooi voorgesteld dat in het geval van een vernietiging de conclusies van het octrooi mogelijk wel in gewijzigde vorm zouden kunnen blijven bestaan. De rechtbank gaat daaraan voorbij. “Nog daargelaten dat Bakker deze suggesties voor het eerst ter zitting naar voren heeft gebracht, heeft zij op geen enkele wijze onderbouwd hoe die gewijzigde conclusies zouden moeten luiden. De rechtbank vermag ook overigens niet in te zoen hoe zij EP 010 gedeeltelijk in stand zou kunnen laten, met inachtneming van de daarin ingevolge Spiro Research/Flamco (HR 9 februari 1996, NJ 1998/2) te stellen eisen.”

Omdat het octrooi van Bakker wordt vernietigd, wijst de rechtbank de vorderingen in conventie af.

Lees het vonnis hier.

Lees hier verder.

The Communication will make some suggestions on how the EU might move out of the current deadlock and increasingly polarised positions, into a more constructive phase of negotiations.

The Communication will not perform a magic trick. I will not be pulling a rabbit out of a hat next week when it is adopted. But I will be putting forward some constructive suggestions on the way forward, especially on the jurisdiction issue, together with a checklist of the different areas of patent policy which the EU needs to address. The Communication will provide a framework for discussions in the Council and the European Parliament.

The approach we take in the Communication is, in my view, the only realistic one. While our focus is on litigation issues, the Community patent has not been left aside. I have said that the Community patent and improvements to the current litigation system for European patents should not be mutually exclusive. Indeed our aim should be to ensure that they converge. If we can find a solution to the litigation issue, it should also be possible to resolve the Community patent issue by finding a consensus on translation arrangements.

On the litigation issue, we do not go for one or the other option for a litigation system which are currently on the table, but try to take the best elements from the different options. We have set out the key principles to be reflected in any compromise and sketched the outline for the features of a jurisdiction which could handle existing European patents and future Community patents. A jurisdiction which would take the best elements of the EPLA draft but be integrated into the Community framework. Our proposal does not reflect the view of one or the other country, but takes account of all views. I believe a true Community approach can be forged if we all roll up our sleeves and work constructively.

The principles which could form the foundations of the jurisdictional structure are as follows:

First, the patent jurisdiction should ensure an appropriate degree of proximity to the users and comprise a limited number of first instance chambers, together with a fully centralised appeal court.

The chambers, which could make use of existing national structures, should form an integral part of the single jurisdictional system.

Second, the jurisdiction would cover existing European and future Community patents. It should have competence for infringement and validity actions, as well as for related claims such as damages.

Third, the appeal court and the first instance chambers should work under common rules of procedure based on best practices in the Member States.

Fourth, the patent jurisdiction should comprise both legally and technically qualified judges who should enjoy full judicial independence.

Finally, the patent jurisdiction must respect the European Court of Justice as the final arbiter in matters of EU law, including questions related to the validity of the future Community patent.

Beyond the Community patent project and jurisdictional arrangements, we will also look at supporting measures for improving the patent system. Above all, we need to ensure patent quality in Europe, as the number of patents grows. We also need to improve access for SMEs to the patent system. It is therefore necessary to adapt the patent system to the specific needs of SMEs. Apart from addressing cost and litigation issues, this requires specific support for SMEs such as awareness-raising campaigns and actions aimed at improving knowledge of patent issues amongst SMEs.

I strongly believe that an improved patent system is vital if Europe is to fulfil its potential for innovation. My intention is to try and create some more fertile ground for a debate in the Council and European Parliament. I have made no secret of the fact that I think that the patent dossier is a very tough nut to crack. I also said in December last year that I’m long enough in politics to know that it is only if there is a will, that there will be a way.

If short-sightedness and selfish vested interests continue to prevail, the European reform agenda will fail and the European economy will suffer. I therefore call upon all concerned to assume their responsibilities, rise to the challenge and strive to find pragmatic and workable compromises. The Commission is doing its job and putting constructive suggestions on the table. It will then be for the German Presidency to take up the challenge and move the dossier forward, which I know it intends to do. The Commission stands ready to assist the Presidency.

The way forward will require constructive dialogue and compromise. Without a readiness of all parties to really try and resolve this issue in the common interest, we simply will not make any progress. I am aware that all the available options raise specific legal issues which need to be resolved once concrete proposals are made. But if there is indeed a will, then there will be a way.

The Commission will work with the Council and Parliament to build consensus on the way forward. I look forward to a close co-operation with the German Presidency in the coming weeks and months in order to promote our patent approach. If broad consensus can be achieved, we will take the necessary steps for implementing the approach and the make necessary proposals.

Time is running out to make out innovation policy in Europe fit for the future. If we don't act now, the future will be upon us and it will be too late. I sincerely hope that all involved will rise to the challenge.

Lees de hele speech hier.